Θα το εκφράσω κάπως ωμά για να μπω κατευθείαν στο ψητό: κάποια βρέφη, και μωρά, και αργότερα παιδιά, είναι απλά τσακωμένα με τον ύπνο. Γονείς με παραπάνω από ένα παιδιά πολλές φορές θα σου πουν «Το πρώτο κοιμόταν αφότου σαράντησε. Κάνουμε τα ίδια με το δεύτερο μα αυτός/ή είναι άλλη περίπτωση». Και ισχύει. Είναι στο παιδί ο ύπνος. Ναι μεν μπορούμε να βοηθήσουμε την κατάσταση κι εμείς - εξού κι αυτό το άρθρο - μα μην βασανίζεσαι από αυταπάτες... αν το μωράκι σου δεν κοιμάται μπορεί απλά να φταίει η ιδιοσυγκρασία του. Και αυτό είναι ΟΚ! Είναι αρκετά απελευθερωτικό να το παραδεχτούμε αυτό: ότι το μωράκι σου συνεχίζει να είναι ένα αγγελούδι το οποίο δεν σου κάνει σπάσιμο μα πως κι εσύ είσαι εξαιρετικός γονιός που κάνεις το καλύτερο και δεν φταις αν δεν έχει ακόμη εδραιώσει ένα πρόγραμμα σταθερού ύπνου. Αν θες να μάθεις περισσότερα περί αιτιών αϋπνίας στο μωρό αλλά και για μύθους ή λάθος συμβουλές που ακούμε ή διαβάζουμε και νιώθουμε ενοχικά, διάβασε το άρθρο μου ΕΔΩ. Ειδάλλως, πάμε να δούμε τι έμαθα μες την αϋπνία μου ψάχνοντας να βρω «γιατρειά» για την απόγνωση μου.
Οι 6 Συμβουλές
1. Όχι στην έκθεση στην τηλεόραση και γενικά στο έντονο φως, ειδικά από την δύση του ηλίου και μετά. Σίγουρα ΜΗΝ κάνεις αυτό που έκανα εγώ. Μπορεί ο Αναστάσης να είναι από τα λίγα μωρά που ξέρω που καθυστέρησε τόσο να δει ο ίδιος τηλεόραση και ακόμη βλέπει με μέτρο, ΑΛΛΑ όταν ήταν πολύ μωρό, και αφού ήταν μονίμως στην αγκαλιά μου, τον έβαζα στον ένα ώμο να κοιτάζει προς τον τοίχο και κατά τις 21.00 που έκανε το πρώτο του υπνάκο (ήταν εντελώς διακεκομμένος και αναμέναμε να σηκωθεί χίλιες φορές μετά από αυτό), βάζαμε να δούμε καμία σειρά με τον Νίκο - με ακουστικά ...στο ένα αυτί...! Τέλος πάντων, ήξερα πως ακόμη και η αντανάκλαση του φωτός από τον τοίχο ενδεχομένως να ήταν κι αυτή επιβλαβής προς τον ύπνο του μικρού αλλά είχα σιχαθεί να περπατάω μες το σκοτάδι της κουζίνας μια ώρα (κυριολεκτικά) για να κοιμηθεί μισή ώρα και μετά φτου κι από την αρχή. Όταν μεγάλωσε αρκετά, το πήρα απόφαση ότι πρέπει να δοκιμάσω πάλι να πάω κάπου σκοτεινά για να τον αποκομίζω μπας και δω αποτέλεσμα. Καλά, ας το παραδεχτώ, μου το επισήμανε και η ειδικός ύπνου. Πιστεύω ακράδαντα πως βοήθησε αυτή η κίνηση κι ας περνάω μια με δύο ώρες στο σκοτάδι (20.30-21.30/22.30) τα περισσότερα βράδια ακόμη και τώρα (19 μηνών). Δεν επιτρέπεται ούτε το κινητό κατά την διάρκεια του θηλασμού/γάλατος κι ας μην τον χτυπάει στο φως στο προσωπάκι του - ούτε αν έχεις βάλει dark mode ...sorry! Πίκρα όταν το έκοψα ΚΑΙ το κινητό. Το μπλε φως όμως είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για όλους μα ειδικά για τα μωράκια μας. Γενικός κανόνας - όταν πέφτει ο ήλιος πρέπει να παραμένει χαμηλός και ο φωτισμός του σπιτιού για να αντιλαμβάνεται ο εγκέφαλος του μωρού πως είναι βράδυ και να το βοηθήσουμε να μπει σε σωστό κιρκάδιο ρυθμό ώστε να εξομαλυνθεί και ο ύπνος. ΕΔΩ θα δεις τί είναι ακριβώς ο κιρκάδιος ρυθμός.
2. Τα λαμπάκια που βάζουμε στο δωμάτιο του μωρού πρέπει επίσης να διαθέτουν χαμηλό φωτισμό. Όταν πήγαμε τον Αναστάση στο δικό του δωμάτιο, για να μην φοβάται, του είχαμε βάλει λαμπάκι που ήταν αρκετά δυνατό ώστε να μπορώ ακόμη και να διαβάσω βιβλίο μες το δωμάτιο του το βράδυ. Αυτό διαταράσσει τον κιρκάδιο ρυθμό και το βρέφος δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποκοιμηθεί μόνο του. Επειδή σε κάποια φάση δεν έβρισκα αρκετά χαμηλό φωτισμό σε όποιο λαμπάκι και να έπαιρνα, απλά το έβαλα σε μια μπαλαντέζα την οποία τοποθέτησα κάτω από το καλοριφέρ και πίσω από την πολυθρόνα στην απέναντι μεριά του δωματίου ώστε να μην καταλήγει πολύ φως στα μάτια του μικρού μέσα στο βράδυ.
3. Το πρωί κάντε μια μεγάλη βόλτα (45 λεπτά τουλάχιστον) έξω στον ήλιο και στην φύση. Ακόμη και να έχει συννεφιά καλό είναι να βγείτε! Η μελατονίνη, μια ορμόνη που ρυθμίζει τον ύπνο, ισορροπείται όταν είμαστε στον ήλιο. Έτσι φτιάχνει και ο κιρκάδιος ρυθμός και το σώμα μαθαίνει να ξεχωρίζει μέρα από νύχτα. Είναι απλό: αν δεν βλέπεις το φως του ηλίου το πρωί, ελάχιστη αίσθηση θα σου κάνει το σκοτάδι της νύχτας 😉 Εμείς είμαστε έξω 1 ώρα κάθε μέρα, βρέξει-χιονίσει (κυριολεκτώ εδώ) και έτσι κάνω κι εγώ την γυμναστική μου! Τα κιλά μου τα έχω πάρει αλλά από την μέση και κάτω πέτρα η δικιά σου! Αμέ! Win-Win φάση αυτή η συμβουλή! Άσε που κι εσένα φτιάχνει ο κιρκάδιος ρυθμός - σε περίπτωση που έχει διαταραχτεί με τα άστατα ωράρια (που λέει ο λόγος) ύπνου ..
4. Φρόντισε το μωρό σου να κοιμάται καλά και μες τη μέρα - ή τέλος πάντων να κοιμάται όσο θέλει και μπορεί μες τη μέρα. Δεν ισχύει ΚΑΘΟΛΟΥ αυτό που λένε οι 9 στους 10: το κλασικό «μην το αφήσεις να σου κοιμηθεί μες τη μέρα για να είναι κουρασμένο και να κοιμηθεί το βράδυ.» Σε παρακαλώ ΜΗ το κάνεις αυτό. Το μωρό που δεν κοιμάται την ώρα που το έχει ανάγκη καταλήγει να έχει υπερένταση μετά και να κοιμάται ακόμη χειρότερα το βράδυ. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι να ΜΗΝ σκοτεινιάζει ο τόπος για να κοιμηθεί το μωρό σου μες τη μέρα. Είναι απαραίτητο όταν κοιμάται ο φωτισμός να είναι όσο κοντά στο φυσικό φως γίνεται. Όπως το βράδυ θέλουμε τα λαμπάκια να είναι χαμηλά, ώστε το φως που προέρχεται από αυτά να μην στέλνει το λάθος μήνυμα στον εγκέφαλο (ότι, δηλαδή, είναι μέρα) έτσι θέλουμε και όταν κάνει μια σιέστα το μωρό μας μες τη μέρα να υπάρχει φως ώστε να μην θεωρεί πως είναι νύχτα. Αυτό το έμαθα αρκετά αργά, από την σύμβουλο ύπνου που προσέλαβα - περισσότερες πληροφορίες γι' αυτό στο τέλος του άρθρου - και βγάζει τελικά πολύ νόημα. Πάντως, αν διστάζεις να εφαρμόσεις αυτή τη συμβουλή φοβούμενη πως θα μειώσει τον ύπνο του μωρού σου μες τη μέρα, να είσαι σίγουρη πως μόνο το αντίθετο μπορεί να δεις ως αποτέλεσμα!
5. Πολλοί θα σου πουν να μη το πηγαίνεις πέρα-δώθε ή πάνω-κάτω για να αποκοιμηθεί γιατί έτσι θα μάθει να κοιμάται μόνο στα χέρια σου και θα το μετανιώσεις. Αυτό ανοίγει μεγάλη συζήτηση μα θα προσπαθήσω να είμαι συνοπτική. Όσο το αγγελούδι σου βρισκόταν μέσα στην μήτρα, κουνιόταν περίπου συνεχώς. Ακόμη και όταν εσύ δεν ήσουν σε κίνηση, αυτό ήταν μέσα σε ένα σάκο με υγρό και, έστω και ελάχιστα, πηγαινοερχόταν. Δεν θα το μάθεις τώρα αν το πηγαινοφέρνεις - έχει ήδη έρθει εκπαιδευμένο έτσι!!! Εγώ ακόμη και στην εγκυμοσύνη πολλά βράδια από τους 7 μήνες και μετά έπρεπε να περπατάω μέσα στο σαλόνι στις 23.30 το βράδυ γιατί εκείνη την ώρα που πήγαινα να ξαπλώσω, ο μικρός ζητούσε κίνηση για να επαναπαυθεί (έπρεπε να είχα φανταστεί πως θα έχουμε θέμα στον ύπνο 🤣). Επίσης το «θα το μάθεις... στην αγκαλιά, στο πέρα-δώθε» κτλ. κτλ. είναι ένας τεράστιος μύθος που απλά μας κάνει όλες να αμφιβάλουμε για τα ένστικτα μας και να νιώθουμε άσχημα για όποια απόφαση κι αν πάρουμε. Αν το πάρω αγκαλιά να το ηρεμήσω, φταίω εγώ που δεν κοιμάται χωρίς εμένα. Αν δεν τον πάρω αγκαλιά και κλαίει νιώθω χάλια που αγνοώ το μωρό μου που με αναζητάει. Όπως με πολλά θέματα γύρω από την διαπαιδαγώγηση: μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Επιστρέφοντας όμως στο «το μαθαίνεις» να σου πω πως τα μωρά δεν έχουν ικανότητα να κάνουν τόσο περίπλοκες συνδέσεις (κλαίω - έρχεται η μαμά - ας κλάψω για να την αναγκάσω να ξαναέρθει) μέχρι τουλάχιστον τους 8 μήνες. Με άλλα λόγια, το μικρό σου πλασματάκι δεν έχει την ικανότητα, εξελικτικά μιλώντας, να σε εκμεταλλευτεί κατ' αυτόν τον τρόπο. Οπότε, πέτα από πάνω σου τις ενοχές και κοίμισε το μωράκι σου όπως θες. Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής μαζί σου όμως, εμένα ο Αναστάσης ακόμη θέλει χέρια για να κοιμηθεί. Στους 16-17 μήνες δέχτηκε, μόνο από τον μπαμπά του και εφόσον δεν ήμουν εγώ στο σπίτι, να τον βάλει στο κρεβάτι ώστε να αποκοιμηθεί μόνος του (και αυτό μόνο όσον αφορά τον μεσημεριανή΄λο ύπνο βέβαια). Μα από εμένα έχει την απαίτηση να κοιμηθεί αγκαλίτσα. Επειδή δεν είναι βαρύ μωρό, αυτό δεν ήταν θέμα για πολλούς μήνες. Ευτυχώς όμως, εκεί που άρχισα να μην αντέχω άλλο, άρχισε να αρκείται στο αγκαλιά-ναι-μεν, καθιστή δε. Γύρω στους 14 ή 15 μήνες άρχισα να μπορώ να είμαι καθισμένη μόνιμα στην πολυθρόνα - πάλι καλά!!!
6. Και, ναι, θα κλείσω με την συμβουλή που έχεις ακούσει και διαβάσει εκατοντάδες φορές: Ρουτίνα! Σε τι βαθμό βοηθάει τώρα αυτό; Δεν γνωρίζω. Αυτό που ξέρω είναι ότι σε όλα τα παιδιά αρέσει να υπάρχει προβλεψιμότητα. Με την λογική, αυτό ακούγεται και σε εμάς μα και σε παιδιά που είναι σε θέση να εκφέρουν λόγο, βαρετό. Μα μια ρουτίνα, σε υποσυνείδητο επίπεδο, συμβολίζει ασφάλεια. Ωραίος ο αυθορμητισμός μα αν δεν γνωρίζεις τί σε περιμένει στην γωνία θα είσαι πάντα σε επιφυλακή. Ακόμη και σε ενθουσιασμό να είσαι για την επόμενη έκπληξη - αν είσαι άτομο με άπειρη εμπιστοσύνη στον κόσμο γύρω σου και χωρίς ίχνος άγχους - και πάλι αυτό καταλήγει σε υπερένταση λόγω υπερδιέγερσης! Επομένως, ειδικά όταν αναφερόμαστε σε μωρά (και ακόμη περισσότερο αν μιλάμε για παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα αυτισμού ή κάποιας άλλης αναπτυξιακής διαταραχής), το πρόγραμμα είναι ιδιαίτερα καθησυχαστικό. Όσον αφορά τον ύπνο, καλό είναι, όσο ξεκινά να σκοτεινιάζει, να πέφτουν οι τόνοι στο σπίτι: πιο ήρεμα παιχνίδια, πιο χαλαρή μουσική, χαμηλός φωτισμός, μπανάκι, μασαζάκι, διάβασμα ιστοριών, κ.ο.κ. Δεν είναι όλα για όλους βέβαια. Ο Αναστάσης, για παράδειγμα, δεν θέλησε ποτέ ιστορία το βράδυ για να κοιμηθεί - για κάποιο λόγο, όποτε το προσπάθησα, παρατήρησα πως τον ξυπνούσε αντί να τον νανουρίζει. Αντιθέτως, (και ας ακουστεί εντελώς παράλογο), του αρέσει πάντοτε να του διαβάζω αρκετά βιβλιαράκια πριν τον μεσημεριανό ύπνο. Αυτό, βέβαια δεν το αποζητά από τον πατέρα του καθόλου για να αποκοιμηθεί, ενώ αν τον βάλει ο παππούς για ύπνο απαιτεί να του διαβάσει όλη την βιβλιοθήκη (καημένε παππού.... τώρα που το λέω, ίσως πρέπει όταν έρχεται να κρύβω κάποια βιβλία!). Τρέχα γύρευε.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η ρουτίνα θα πρέπει να προσαρμοστεί στο παιδί σου και όχι σε κάποιο πρόγραμμα που διάβασες σε ένα βιβλίο ή στο Ίντερνετ. Εγώ ξεκίνησα να ακολουθώ τέτοια παραδείγματα προγραμμάτων και απογοητεύτηκα πλήρως, πρώτον γιατί, όπως προανέφερα κάποιες από τις προτεινόμενες τεχνικές είχαν αντίθετο αποτέλεσμα με τον μικρό μου και κατά δεύτερον, δεν ταίριαζαν στα δικά μας ωράρια. Όταν και οι δύο γονείς δουλεύουν απόγευμα σχεδόν κανένα γενικευμένο πρόγραμμα ρουτίνας δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εκάστοτε οικογένειας. Επομένως, σου προτείνω να βρείτε τα δικά σας πατήματα. Εμείς ρίχνουμε φωτισμό [αν και δεν ρίχνουμε απαραίτητα τόνους] και πάντοτε κάνουμε ένα ζεστό μπανάκι μετά το βραδινό. Μετά έρχεται ο θηλασμός και ακολουθεί ο ύπνος. Όλα αυτά γίνονται πάνω-κάτω την ίδια ώρα κάθε μέρα, βρέξει χιονίσει, εκτός από κάποιες μετρημένες εξαιρέσεις.
Αν έχεις διαβάσει κάποια από τα άλλα άρθρα μου θα αναρωτιέσαι αν αυτό γράφτηκε πολύ αργότερα με γνώμονα άλλη ηλικιακή φάση του Ανάσταση. Όχι, μιλάω για παρόμοιες ηλικίες σε όλα μου τα άρθρα μέχρι τώρα. Που θέλω να καταλήξω; Όλες αυτές οι συμβουλές βοήθησαν, μα μέχρι ενός σημείου. Το πως θα ανταποκριθεί το κάθε παιδί έχει να κάνει με την προσωπική του ιδιοσυγκρασία και σχέση με τον ύπνο. Ο Αναστάσης δεν είναι από τις χειρότερες περιπτώσεις μα σίγουρα προς τα εκεί κλίνει. Με όλες αυτές τις τεχνικές - και κάποιες άλλες, εξατομικευμένες, που εφαρμόσαμε με βάση τις προτάσεις της συμβούλου ύπνου - είδαμε μια βελτίωση. Μα ακόμη άυπνη με λες...άνετα. Ωστόσο η ποιότητα ύπνου του Ανάσταση έχει αυξηθεί κι έτσι έχει μειωθεί η γκρίνια του μες τη μέρα. Και αν εκμεταλλευόμουν την ώρα που κοιμάται το μεσημέρι - που κυμαίνεται από μια ώρα εώς και 2,5 ώρες! - θα μπορούσα να πω πως κοιμάμαι επαρκώς. Αν όμως κοιμηθώ εκείνες τις ώρες δεν θα βγει καμία δουλειά στο σπίτι, άρα δεν το επιλέγω εκτός αν είμαι άρρωστη πια από την νύστα (π.χ. λόγω ημικρανιών που κάνω ανά διαστήματα λόγω αϋπνίας..).
Τέλος, επειδή για να διάβασες μέχρι εδώ σίγουρα είσαι κι εσύ παθούσα και βάζω το χέρι μου στη φωτιά πως αναρωτιέσαι για την σύμβουλο ύπνου και τι ακριβώς είναι αυτή η υπηρεσία, θα κάνω μια αναφορά στο θέμα αν και θα φροντίσω να είμαι συνοπτική εφόσον σχεδιάζω να αναλύσω την υπηρεσία σε άλλο άρθρο. *Πριν ξεκινήσω όμως, να σου πω πως δεν μιλάω για την κλασική 'εκπαίδευση ύπνου' που μπορεί να έχεις ακουστά από βιβλία ή το ίντερνετ (περισσότερα για αυτό το θέμα θα βρεις σε ΑΥΤΟ το άρθρο).* Πολλές από τις τεχνικές που σου γράφω εδώ μου τις μοιράστηκε αυτή η σύμβουλος. Αρκετές από αυτές τις συμβουλές τις είχα ήδη διαβάσει - αν και κάποιες δεν τις είχα εφαρμόσει (όχι με συνέπεια τουλάχιστον) μέχρι να μου εμφυσήσει την σπουδαιότητά τους η ίδια με βάση την εμπειρία και τις γνώσεις της. Δεν γράφω πιο συγκεκριμένες τεχνικές γιατί θα ήταν σαν να κάνω εγώ την ειδικό στον συγκεκριμένο τομέα - που δεν είμαι. Δεν θα το κάνω γιατί προσωπικά δεν το θεωρώ ηθικό. Παρ' όλα αυτά θα σου πω πως το πολυτιμότερο εργαλείο που πήρα από τις συνεδρίες μου μαζί της δεν ήταν οι πρακτικές τεχνικές που εφαρμόσαμε ως οικογένεια μα η κατανόηση, η εξατομικευμένη προσέγγιση, και μια ανακούφιση - αυτή που μπορεί να σου δώσει κάποιος που ναι μεν έχει άπειρη εμπειρία αλλά ταυτόχρονα είναι άνθρωπος και δεν έχει διάθεση να σε κρίνει μα σε αγκαλιάζει (έστω και μεταφορικά με τα λόγια της), απαλύνοντας τις ενοχές που [μπορεί να] έχεις πιστεύοντας πως εσύ φταις που το μωρό σου δεν κοιμάται. Αυτή η 'υπηρεσία' έχει ανεκτίμητη αξία και το γνωρίζω καλά λόγω και τις δικής μου ιδιότητας.
Αν το σκέφτεσαι λοιπόν, αν είσαι σε απόγνωση και δεν ξέρεις πως να αντιμετωπίσεις όχι μόνο την κατάσταση μα ίσως και το άγχος που μπορεί να έχεις αναπτύξει στην επίμονη προσπάθεια σου να κοιμήσεις το μωρό σου, πιθανώς ήρθε η ώρα, πέραν του να εφαρμόσεις κάποιες συμβουλές όπως αυτές που σου παραθέτω, να δεις μια σύμβουλο ύπνου ή και να κάνεις κάποιες συνεδρίες ψυχοθεραπείας για να δώσεις στον εαυτό σου χώρο να ξαλαφρώσει - από τις τύψεις, το άγχος, την αμφισβήτηση, την πίεση, την κούραση που έχει μεταλλαχθεί σε ψυχοσωματικά συμπτώματα, και όλα αυτά που σε βαραίνουν ως νέα μητέρα. Το έργο σου είναι τεράστιο. Για να το καταφέρεις θα χρειαστείς να είσαι σύμμαχος του εαυτού σου. Αν έχεις αρχίσει να γίνεσαι εχθρός, επιβάλλεται να σου προσφέρεις μια χείρα βοηθείας... το αξίζεις όσο αξίζει το μωράκι σου την ανιδιοτελή αγάπη σου! Για να είσαι σε θέση να του την παρέχεις, θα πρέπει πρώτα απ' όλα να είσαι κι εσύ υγιής - σωματικά και ψυχικά. ❤
Καλούς ύπνους εύχομαι!